Zeg maar Dirk

Kort nadat ik heb aangebeld, gaat de deur open. Mineke en Dirk van Houten, staat met sierlijke letters op een bordje. Met een gouden zon erboven.
Meneer van Houten doet open; een grote zakdoek in zijn hand. Hij kijkt langs me heen de weg af: “Ik verwacht mijn kinderen elk moment. Enne, een fotograaf.”
Ik sta in de gang achter hem en zeg monter: “Ik ben Marian, de fotograaf.” Hij draait zich om en kijkt me verbaasd aan: “Och mevrouw, sorry. Ik dacht dat u van de zorg was. In mijn tijd waren fotografen altijd mannen. Heeft u eigenlijk wel een camera bij u, uw tas is zo klein.”
Hij praat en praat en gaat me voor naar de woonkamer, waar zijn vrouw bij het raam staat opgebaard. Ze zal over een uurtje van het bed naar de kist worden getild. In dat ene uur moet er nog veel gebeuren. De uitvaartzorg komt om alles in goede banen te leiden, de kinderen en kleinkinderen zullen er zijn met laatste woorden en knuffels, de kist die de kleinkinderen hebben beschilderd met bloemen, handjes en hartjes zal de kleine woonkamer worden binnen gebracht, mevrouw moet de kist in en tot slot zal de kist gesloten worden en naar de rouwauto gedragen. Daarna kan de laatste reis beginnen.

Schot in de roos

Al die momenten leg ik vast. Maar dat realiseert meneer van Houten zich niet en dat hoeft ook niet. Hij reddert en ratelt maar door. Intussen loop ik naar mevrouw.
“Wilt u koffie of thee? Of maakt u meteen foto’s? De kinderen zijn er nog niet.” Hij loopt naar het raam en veegt zijn gezicht voor de zoveelste keer af met de reuzenzakdoek.
“Weet u”, zeg ik zacht, “ik zou het fijn vinden als u me aan uw vrouw voorstelt. Ze ligt er zo mooi bij.”
Met een ruk staat hij stil, de zakdoek in zijn hand wappert van zijn voorhoofd langzaam naar beneden. “Maar ze is dood”, stamelt hij.
“Dat weet ik, maar dat is ze pas kort. Ze heeft heel lang geleefd. Een dame met geschiedenis, daar wil ik wel kennis mee maken.”
Mijn verzoek is een schot in de roos. Snel frommelt hij de zakdoek in zijn broekzak en gaat op de stoel naast zijn vrouw zitten. “Mientje”, fluistert hij, terwijl hij zacht haar wang streelt, “Mineke, dit is mevrouw de fotograaf, ze komt…” Hij stopt en draait zich naar mij toe: “Ja, wat komt u precies doen? En wat moet ík doen?”

Wereldfoto

“Ik kom u en uw gezin fotograferen als u afscheid neemt van uw vrouw. Kleine momenten zoals deze. U hoeft niets te doen voor mij. Alleen maar voor uzelf en voor uw Mineke.”
Hij kijkt van mij naar haar, zijn hoofd verdwijnt in de kist. Hij laat zijn tranen de vrije loop en fluistert wat hij nog tegen zijn meisje zeggen wil. Ik versta het niet, maar ik ben zo blij voor hem. Ik maak van dit tafereel één foto. Dit is hún moment; ik kijk weg, de tuin in. Later zie ik dat in de traan die over zijn wang rolt, hun handen zijn weerspiegeld. Een wereldfoto, die in mijn archief zal belanden in de eregalerij.

Nu is het echt, hè opa?

Het duurt een paar minuten; meneers huilbui, de lieve woordjes, het strelen over haar wang. Dan gaat hij rechtop zitten, snuit woest zijn neus, vouwt de zakdoek netjes op in de vouwen die zijn Mientje er ooit in gestreken heeft en stopt ‘m in zijn zak.
Hij kijkt naar me op: “Niet doorvertellen, hè, van mijn gejank?” Ik hou mijn vinger voor mijn lippen en glimlach: “Geen woord.”
De bel gaat. Meneer doet de deur voor de uitvaartverzorgers open. Er lijkt een last van zijn schouders te zijn gevallen. Als zijn kinderen en kleinkinderen daarna binnenkomen en de kamer gevuld is met stemmen, de geur van koffie en een toon van gezelligheid, staat hij zijn mannetje.
Hij helpt zijn vrouw de kist in, strijkt met zijn handen haar bloesje goed en tilt zijn kleinzoon omhoog om nog een laatste keer naar oma te zwaaien. Als de deksel op de kist schuift wordt het stil. “Nu is het echt, hè opa?” zegt kleinzoon met zachte stem.
“Nu is het echt, jongen”, antwoordt opa ferm. “Oma leeft niet meer, maar ze is niet weg. Straks gaan we haar een mooi plekje geven en daarna zullen we nog vaak aan haar denken. Iedere dag van mijn leven.”

Afscheid door de lens

Mijn camera en ik zien handen die dragen, blikken van nabijheid en de zorg van de uitvaartbegeleiders. Onderweg naar de aula, zien we een prachtstoet. Bij de aula zien we mensen die een rij vormen achter mevrouw aan naar binnen, waar wordt gesproken en herinneringen worden opgehaald. Als zijn kleinkinderen een dansje voor oma doen, snuit meneer nog één keer luidruchtig zijn neus en vouwt hij de zakdoek weer in de vouwen van zijn Mientje.

Zeg maar Dirk

Als alles gezegd en gedaan is, als Mineke allermooist ten grave is gedragen, als alle tranen zijn gewist en alle troost is gesproken, haalt meneer diep adem en proost op haar en haar leven.
De naar boven geheven handen met glazen wijn, bier en ranja, is het laatste kiekje dat ik maak.
Ik ben niet meer nodig hier en neem afscheid.
“Meneer van Houten, wat een pracht van een afscheid was dit. Over een paar weken kom ik u het boek met foto’s en teksten brengen.”
“Dankuwel”, straalt Meneer van Houten, “ik zie u graag terug. Mét de foto’s. En geen meneer meer, hoor. Zeg maar Dirk.”

Met dankbaarheid naar de familie, van wie ik dit verhaal mocht optekenen, met verandering van details en namen. En met veel respect voor de uitvaartverzorgers die door doortastend en zorgend optreden zoveel ontspanning brengen bij ieder afscheid.

Foto en tekst: Marian Schutte