Nalatenschap regelen: wie regelt de formaliteiten omtrent de erfenis?

Als je de erfenis afhandelt en verdeelt, kom je met verschillende partijen in aanraking. Denk bijvoorbeeld aan een notaris of aan een bewindvoerder. Zijn er geen erfgenamen opgenomen in het testament? Dan bepaalt de overheid hoe de erfenis wordt verdeeld. In dit artikel ontdek je alles over de rol van de verschillende partijen bij het regelen van de erfenis.

De notaris

De notaris is verantwoordelijk voor notariële akten waarin afspraken worden vastgelegd. Ook voor het opstellen en registreren van een testament kun je bij de notaris terecht. De notaris registreert de gegevens van testamenten in het Centraal Register voor Testamenten (CRT), zodat na je overlijden kan worden nagegaan of er een testament is. 

Belangrijk om te weten: in België werken banken en instanties niet met een “verklaring van erfrecht” zoals in Nederland. In België toon je aan wie de erfgenamen zijn met een attest van erfopvolging of een akte van erfopvolging. Het attest of de akte heb je onder meer nodig om bankrekeningen te deblokkeren. Een attest van erfopvolging kun je in eenvoudige situaties aanvragen bij de FOD Financiën (ook via MyMinfin); in andere gevallen of als er onroerend goed moet worden vervreemd, is een akte van erfopvolging via de notaris nodig.

Ook voor praktische zaken kan de notaris veel uit handen nemen: contact met de bank en fiscus, het bezorgen van het attest of de akte aan de bank en de opvolging tot de rekeningen zijn gedeblokkeerd. Daarnaast zijn er nog enkele andere belangrijke zaken die een notaris uit kan voeren als tijdens het regelen van de erfenis:

• Het stopzetten van verzekeringen.
• Een verklaring van erfrecht of een verklaring van executie afgeven.
• Aangifte voor de erfbelasting doen.
• Het geldverkeer en de uitkering aan de erfgenamen regelen.

Lees hier meer over de rol van een notaris vóór en na het overlijden.

Testamentuitvoerder (exécuteur testamentaire)

Als iemand in je nabije omgeving sterft, moet je enorm veel regelen. Helaas gaat het ook gepaard met administratieve rompslomp, zoals het vereffenen van de schulden en de verdeling van de erfenis. Weet dat je er niet alleen voor staat. Je kunt in je testament een testamentuitvoerder (exécuteur testamentaire) aanduiden die je laatste wilsbeschikkingen helpt uitvoeren. Zijn of haar bevoegdheden volgen uit het testament: denk aan goederen veiligstellen, een inventaris laten opmaken of goederen tijdelijk beheren in afwachting van de verdeling. Het is dus geen “alleenheerser” over de nalatenschap; erfgenamen houden zeggenschap volgens wat in het testament en de wet staat. Het kan ook zijn dat je zelf ziek bent. Dan kan het een zekere gemoedsrust geven, om je erfenis te regelen vóór je overlijden. Ook dan kan het waardevol zijn om een executeur aan te wijzen in je testament.

Een bewindvoerder

Wil je graag de volledige controle over jouw erfenis − om welke reden dan ook − houden? Dan kun je ook een bewindvoerder onder de arm nemen. Een bewindvoerder vertegenwoordigt jouw belangen en treedt pas op bij de eigenlijke verdeling van de erfenis. Een executeur of testamentenuitvoerder handelt eerder de administratieve formaliteiten af. In België is bewind in de eerste plaats een gerechtelijke maatregel voor levende meerderjarigen waarmee je het geërfde vermogen, of juist jouw erfgenaam/erfgenamen kunt beschermen. Het wordt door de vrederechter ingesteld en aangepast, niet door de erflater. Je kunt bewind dus niet gebruiken om na je overlijden de volledige controle over je nalatenschap te houden. Wil je bepalen wat er met je erfenis gebeurt, dan doe je dat via duidelijke voorwaarden in je testament en eventueel met een testamentuitvoerder. Voor je eigen levenseinde kun je ruim op voorhand ook een zorgvolmacht opmaken.

Wanneer stopt het bewind?

Na de verdeling van de erfenis beheert de bewindvoerder het deel van de erfenis voor de rechthebbenden, als ze dit zelf niet kunnen doen. Denk bijvoorbeeld aan jonge kinderen, aan psychisch kwetsbare mensen of aan mensen met een verstandelijke beperking. Als erflater mag je zelf kiezen wanneer de bewindvoering eindigt. Je hebt ook het recht om te beslissen wanneer je bezittingen worden overgedragen. Veel ouders kiezen er bijvoorbeeld voor om hun erfenis pas vrij te geven als de kinderen meerderjarig zijn of als ze een bepaalde leeftijd hebben bereikt. De rechthebbende kan het bewind wel aanvechten bij de vrederechter. In sommige gevallen kan het bewind dus vroegtijdig worden stopgezet.

De overheid

Zijn er geen wettelijke erfgenamen of is er niemand die erfenis opeist? Dan zal de overheid de erfenis claimen of onder de nabestaanden verdelen. In eerste instantie zullen ze nagaan of er wettelijke erfgenamen zijn en zullen ze die personen proberen op te sporen. Want misschien heb je wel nog ergens verre familie die je niet kent. Duiken er geen wettelijke erfgenamen op? Dan zal de erfenis integraal naar de staat vloeien. Wist je trouwens dat de overheid hier ook successierechten op betaalt? Tegen het hoogste tarief zelfs, voor ‘vreemden’ zoals verre familie en vrienden. Als er dan toch nog nabestaanden boven water komen drijven, kan de erfenis nog worden teruggevorderd en dit tot 30 jaar na het overlijden.

Nalatenschap regelen: extra tip

Maak het jezelf en je naasten makkelijker door je wensen tijdig vast te leggen: denk aan een helder testament, eventueel een zorgvolmacht en een lijstje met belangrijke contactpunten zoals bank en verzekeraar.