Het mooiste afscheid ooit

Het is inmiddels al heel wat jaren geleden dat ik door een familie voor een voorgesprek werd opgeroepen. Moeder was stervende en de zonen wilden weten wat er op hen af zou komen. De vraag betrof eigenlijk ook de financiële kant, want geld was er bijna niet. Moeder was thuis in haar woonkamer en de kleinkinderen speelden om haar heen. Af en toe kwam er een zachte glimlach op oma’s gezicht, voordat zij weer weggleed in dromenland.

Troost-tent

Het was goed voor haar, al zag je het verdriet om kinderen en kleinkinderen los te moeten laten. Vooral kleine Jan zou haar missen. Hij was licht autistisch en al vanaf zijn geboorte bijna dagelijks bij oma. Hoe moest je Jan vertellen dat oma er straks niet meer zou zijn? Voor zijn ouders was dit een prangende vraag. De kleinste verandering kon voor Jan grote gevolgen in zijn gedrag hebben. Wij zaten buiten in de tuin en ik luisterde naar de vragen van zonen en schoondochters. Vooral over het afscheid in het crematorium maakte de moeder van Jan zich zorgen. Jan kon zo moeilijk aan een nieuwe omgeving wennen. Zijn ouders dachten eraan om Jan tijdens het afscheid thuis bij een vriendin te laten. Dat zou ik zo jammer vinden. Ik opperde, dat ik een troost-tent mee zou kunnen nemen, die wij hier thuis al op konden zetten om Jan eraan te laten wennen. Een tent voor hem alleen, met foto’s van oma, knuffels en boekjes erin die troost zouden geven. Deze tent zouden wij dan ook in het crematorium neer kunnen zetten, zodat Jan zijn eigen kleine wereldje mee zou kunnen nemen. Deze tent had zich al eens eerder bewezen bij een meisje met downsyndroom.

Afscheid in de tuin van oma

Jans ouders waren er enthousiast over en wij waren bijna doorgegaan met het bespreken van het crematorium, toen ik ineens om mij heen keek en het afscheid zo voor mij zag. De tuin was namelijk de grote trots van moeder. Hier had de familie zo veel belangrijke ogenblikken in hun leven gevierd. Waarom zouden wij dan niet ook nu het afscheid hier laten plaatsvinden? Het zou voor Jan tijdens het afscheid het allerbeste en rustigste zijn, in oma’s tuin. Voor de familie zou het ook nog eens het goedkoopste zijn, want je hoefde dan niet de aula en de koffieruimte te huren. Hier thuis kon je zelf voor de consumpties zorgen. Ik probeerde alle beren die bij de familie op de weg kwamen met goede argumenten weg te sturen en binnen een uur waren wij het erover eens, dat er geen betere plek voor het afscheid zou zijn dan de tuin van oma.

Waar wij op dat moment zaten, zou - op de plaats van de tafel - oma komen te staan; rechts en links daarvan zouden de kinderen en kleinkinderen gaan zitten, ervoor in een kringetje de verdere familie en de buren. Zij verwachtten zo’n 25 tot 30 mensen, het zou krap worden, maar ook knus. De kinderen zouden de buren vragen om tuinbanken en stoelen mee te nemen. De boxen van de stereo-installatie van oma kregen een plek in de boom - beschermd met een plastic zak tegen eventuele regen. De zonen en hun vrouwen werden steeds enthousiaster en ook Jan begon te begrijpen wat er gaande was en deed op zijn manier mee door alles aan oma te vertellen. De lieve glimlach was het laatste ogenblik dat ik haar in leven zag; enkele dagen later zou zij zacht inslapen.

Afscheid van een natuurliefhebber

Ondertussen hadden de kinderen bedacht om zelf een omhulsel te maken voor hun moeder. Een zoon was timmerman. Hij maakte een mooie houten baar met ingekerfde lieve woorden en harten. De andere zoon was hovenier en hij maakte een gevlochten deksel. De derde zoon naaide in zijn vrije tijd en maakte in twee dagen een mooie kleed van zijn moeders kledingstukken. In dit kleed werd moeder na haar overlijden gewikkeld en in haar laatste houten bedje gelegd. Voor alle kinderen en kleinkinderen had hij ook kussens gemaakt van de kleding van moeder, zodat zij voor iedereen dichtbij zou blijven. Toen ik na het overlijden kwam om oma samen met de schoondochters te verzorgen, waren de mannen al druk bezig om graszoden uit de tuin te steken en die op de grond onder moeder te leggen. Moeder was zo’n natuurliefhebber, dat het voor de hand lag om niet op een koelplaat te koelen maar voor het natuurlijke opbaren op graszoden te kiezen. Toen alles klaar was, zaten wij ontroerd te kijken hoe mooi moeder, oma, in haar woonkamer lag. Jan en zijn twee neefjes en nichtje waren ondertussen druk bezig om in het gras, onder oma, te spelen met hun Playmobil poppetjes en autootjes. Hoe dichtbij en gewoon kan de dood toch zijn.

De dagen erna werden gevuld met het maken van taarten, naar moeders recept en het in gereedheid brengen van de tuin. Haast euforisch werkte iedereen, inclusief de kleinkinderen, mee om de tuin mooi te maken. Op de dag van het afscheid zelf kwamen buren en familie langzaam binnendruppelen en ook zij waren enthousiast, soms zelfs lichtelijk verrast. Ook zij vonden dit eigenlijk de enige goede plek waar Bep afscheid zou kunnen nemen van alles en iedereen, haar tuin, haar huis, haar geliefden, haar buren.

In liefde losgelaten

Aan het slot van het afscheid droegen de kinderen moeder naar haar favoriete plek bij het vijvertje. Hier konden de aanwezigen nog even alleen met Bep een laatste kopje koffie drinken en in alle rust afscheid nemen. Jan begeleidde de meeste mensen naar zijn oma en zorgde ervoor dat de klamboe netjes dicht bleef, zodat er geen beestjes bij zijn oma konden komen. Met rode wangetjes zwaaide hij later de laatste gasten uit en hielp hij om oma weer terug te brengen naar haar woonkamer. De volgende dag was ik er al vroeg want de zonen zouden haar in haar eigen camper naar het crematorium brengen. Verrast keek ik de tuin in. Kinderen en kleinkinderen zaten lekker aan de tompoezen, want die at moeder zo graag. Zij waren helemaal relaxed en zagen niet op tegen de laatste rit met moeder. Het was goed zo. Hun moeder had een mooi leven gehad. In liefde lieten zij moeder en oma hier in de tuin met het lintenritueel los. Even later zwaaiden de schoondochters en de kleinkinderen hun oma uit.

Je kunt je voorstellen, dat deze uitvaart weinig kostte. En ook mijn missie was weer geslaagd: de uitvaart teruggeven aan de familie. In mijn opinie is dit de beste manier om afscheid te nemen: zoveel mogelijk zelf bedenken en uitvoeren. Want zo maak je een begin aan de rouwverwerking en zijn er later geen vragen meer. De liefde waarmee deze familie hun moeder en oma tot het laatst heeft begeleid, ontroerde mij. Daarom zal ik dit afscheid zeker nooit vergeten.

Deze gastblog is geschreven door Gijsje Teunissen. Zij is uitvaartbegeleider en blogt hierover voor RememberMe.nl