Tegen het sterven aanleunen

Als mijn moeder ergens binnenkwam vulde zij de ruimte. Er viel dan net iets meer stilte. Blikken bleven even hangen. Een minuscule verandering in houding, bij met name mannen, was zichtbaar. De ruggen kwamen iets meer rechtop. Alsof er een kleine prikkel door de ruggenwervel werd uitgedeeld. Geen idee of mijn moeder dit waarnam of voelde. Ik kwam er zelf pas later achter. Toen wel heel veel mensen vertelden dat ze mijn moeder zo’n bijzondere vrouwen vonden. Als kind zag ik mijn moeder gewoon als mijn moeder. Ik zag wel verschil met andere moeders uit mijn kindertijd. Mijn moeder werkte. Elke dag. Andere moeders waren vaak thuis. Dan stond de thee klaar als je uit school kwam. Mijn vriendinnen hadden vaders. Mijn vader was er niet. Zoals mijn moeder zei; hij verdween bij het planten van het zaadje. Ze zei dat zonder wrok of spijt. Mijn moeder was mijn moeder en mijn vader tegelijk.

Een moeder die alles droeg

Mijn moeder kon alles en mijn jeugd was kreukelloos. Ons leven werd keurig geregeld. Rekeningen werden op tijd betaald. Mijn broodtrommel elke dag goed gevuld. En nooit vergeten. We hadden een fijn huis met een heerlijke tuin waarin vele zomers etentjes werden gegeven. Waarin alle vrienden en vriendinnen zich welkom voelden.  We konden op vakantie en reisden naar landen waar we nieuwsgierig naar waren. Keerden steeds vaker naar Zweden terug. Dat land paste mijn moeder. Ze nam de ruimte van het land en de natuur tot zich. 

Ik ben nooit ver van mijn moeder vandaan geweest. Ben altijd in haar nabijheid gebleven. Ik liep graag in haar schaduw. Daar was het veilig toeven. Mijn vriend heeft zich wel eens verbaasd over de voortdurende plaats die mijn moeder in mijn leven innam. Zonder betutteling of drang naar claimen. Er was simpelweg aandacht voor mij. Als ik weleens vroeg wat haar bezighield zei ze altijd ‘jij en mijn werk’. Ik had een moeder zonder twijfel. Een moeder die alles droeg. 

"Mijn moeder omarmde alles"

De dag na haar 78e verjaardag kwam ik nog even langs. Voor een kleine terugblik op de dag van gisteren. Hoe ze genoten had. Ik zag mijn moeder op de bank zitten. Ze keek uit het raam. Het leek een schilderij. In dat ene beeld zag ik verstilling die ik niet kende. Ik besefte dat mijn moeder altijd bewoog. Ik liep naar binnen en omhelsde haar. Meteen was mijn moeder weer daar. Ze bewoog. 

Meer en meer trok de beweging zich uit mijn moeder weg. Per week leek ze stiller te vallen. In gebaren, in woorden, in een blik die mij soms niet aankeek. De rechte rug en schouders gingen stukjes omlaag. De stevige passen ruilde ze in voor schoorvoetend haar weg gaan. In een jaar tijd was de vrouw die alles kon een vrouw geworden die niet meer wist dat ze ooit alles kon. Ik dacht dat aftakeling met groot verdriet gepaard zou gaan. Dat het verlies van niet meer kunnen allerlei waardigheid en kwaliteit van leven aan zou tasten. Bij mijn moeder zag ik iets totaal anders gebeuren. Mijn moeder omarmde alles. Dat is misschien wel het grootste cadeau dat ze mij, en zichzelf, heeft kunnen geven. Ik mocht voor mijn moeder zorgen. Ik mocht heel dicht bij haar zijn. Niet in praktische zin, zoals dagelijkse boodschappen doen, het huis enigszins toonbaar houden of nieuwe kleren voor haar kopen. Ik bedoel letterlijk heel nabij zijn. Ik waste de haren van mijn moeder. Mijn handen mochten haar zachte krullen aanraken. Zij legde haar hoofd dan ontspannen in mijn handen. Ik voelde dat ze toegaf aan de zwaartekracht. Zich durfde over te geven aan mijn handen. Mijn zorg, mijn liefde voor haar. 

Zachtmoedig

De laatste dagen van haar leven sliep mijn moeder bijna de hele dag. Af en toe kroop ik naast haar. Krulde mijn lijf tegen haar tere huid. En raakte ik heel zachtjes haar arm. De rimpeltjes op haar hand waren zacht. De huid dun en bleek. Bijna doorzichtig. Haar sterven was zachtmoedig. Ook dat kon mijn moeder met overgave. De laatste fase van het leven heeft mijn moeder gedurfd het leven los te laten. Ze leunde. Steeds een stukje verder. Tot de dood daar was. En haar landing zacht.  

Sterven is er in vele variaties. We gaan strijdend ten onder. Of zijn plotseling vertrokken. En soms verstaan we de kunst van onze dood omarmen. Met overgave het geleefde leven loslaten.