Boeddhistische uitvaart: enkele gebruiken en rituelen

Boeddhisten geloven in reïncarnatie. De dood betekent dus niet het einde, maar wel het begin van de overgang naar een nieuw leven. Dit feit, maar er zijn nog meer aspecten uit het boeddhisme, spelen een belangrijke rol tijdens een boeddhistische uitvaart. Hoewel het boeddhisme vooral in Azië veel voorkomt, bestaat het ook in België. Wij lichten de meest voorkomende boeddhistische uitvaartrituelen hieronder toe.

Wie is Boeddha?

Hoewel er verschillende stromingen zijn binnen het boeddhisme, geloven zij allemaal in 'samsara', ofwel de cyclus van overlijden en de wedergeboorte die plaatsvindt tot de overledene het nirwana bereikt. Het nirwana is de hoogste staat die men kan bereiken.

Boeddha is overigens niet één persoon, maar een titel. Iemand die verlichting vond, is een boeddha. Volgens de boeddhisten zijn er dan ook verschillende boeddha's. De bekendste is Siddharta Gautama. Hij was een prins uit India, die leefde in rijkdom in de vijfde eeuw voor Christus. Toch was hij niet gelukkig. Toen hij op zijn 29ste voor het eerst het paleis verliet, schrok hij van al het verdriet dat hij in de buitenwereld zag.
Hij besloot op zoek te gaan naar de oorzaak van al dit leed. Na jaren van afzondering, meditatie en studie bereikte hij de ultieme staat van verlichting. Hij kreeg inzicht in de vraag hoe lijden, opgeheven kan worden. Siddharta werd hiermee de (historische) Boeddha, of 'de verlichte'. Het mediteren speelt ook een belangrijke rol bij de boeddhistische uitvaart, maar hierover lees je tegen het einde van dit artikel meer.

De dood accepteren

Bij een overlijden uiten boeddhisten nauwelijks negatieve gevoelens zoals angst of verdriet. Deze negatieve gevoelens bij het overlijden staan volgens de boeddhisten voor een negatieve gehechtheid aan het leven. Om dit negatieve te verhelpen, wordt er onder andere een altaar met brandende kaarsen en wierook naast het bed van een stervende geplaatst. Hoewel de boeddhisten geloven dat de dood het begin is van een nieuw leven, accepteren zij wel dat er een einde is aan het huidige leven. Bij ziekte en ouderdom verzetten zij zich vaak tegen het gebruik van medicatie die pijn verlichten of bestrijden. Het is voor hen belangrijk om voor hun dood de laatste levensfase bewust mee te maken.

Bewustzijn

De boeddhisten hebben goede redenen om het leven bewust af te sluiten. De laatste gedachten voor het sterven, beïnvloeden de aard van het volgende leven. Voor hen zijn pijnstillers en medicatie in de laatste levensfase middelen die de geest onderdrukken. Daarom kiezen zij er bewust voor om hun pijn te dragen voordat ze sterven na soms een (lang) ziekbed. Door pijn te lijden, krijgt de stervende de kans om geestelijk te groeien. Zodra een boeddhist overlijdt, wordt het lichaam meestal enkele uren of zelfs dagen niet aangeraakt of verplaatst. Dit wisselt per stroming. Zo krijgt het bewustzijn de kans om het lichaam te verlaten.

De wedergeboorte

Boeddhisten geloven dat je blijft reïncarneren tot een nieuwe levensvorm zolang je niet verlicht bent. Hoe en als wat je opnieuw geboren wordt, heeft te maken met de manier hoe je leefde. Er is namelijk geen zekerheid dat je reïncarneert als mens. Dit hangt af van je ethische gedrag tijdens je leven. Sommige stromingen binnen het boeddhisme zijn van mening dat de doden kort na het overlijden nog kunnen horen wat er door de levenden wordt gezegd. Daarom wordt er door veel boeddhisten uit het Tibetaanse dodenboek gelezen. De overledene zou hierdoor het juiste inzicht verkrijgen om de verlichting te bereiken. Zij geloven dat dit de cyclus van overlijden en herboren worden beëindigt of op zijn minst zorgt voor een gunstige wedergeboorte.

De periode tussen het overlijden en de boeddhistische uitvaart

Nadat het lichaam enkele uren of zelfs dagen niet aangeraakt of beroerd werd, wordt het gewassen met saffraan of gezegend water. Sommige boeddhisten kiezen ervoor om het lichaam niet te bedekken met kleding, maar wel met een lichte stof. In het zuiden van Azië is het eerder de gewoonte om een zogenaamde ‘badceremonie’ te houden. Hierbij gieten de nabestaanden water over het hoofd van de overledene. Het lichaam wordt vervolgens in een kist gelegd, omringd door wierook, kransen en kaarsen. Voordat de overledene wordt gecremeerd, worden er nog boeddhistische teksten voorgedragen zodat er positieve energie vrijkomt uit het lichaam van de overledene.

Crematie

Hoewel hier geen vaste regels voor zijn, kiezen de meeste boeddhisten voor crematie. Begraven, is vaak niet de eerste keuze bij boeddhisten, maar het is zeker niet verboden. Vaak speelt de individuele voorkeur hierbij een rol. Bij de crematie wordt er gebeden, gemediteerd en worden er offers gegeven. Het gaat hierbij om offers van bloemenkransen of een licht offerande. Ook is er bij een boeddhistische uitvaart altijd een spiritueel begeleider aanwezig. Naast het bidden en citeren van mantra’s voert die ook een rituele verbranding van geld en wierook uit. Dit geeft een positief karma voor de overledene, wat weer belangrijk is voor de verlichting of wedergeboorte.

De overgangsperiode

Nadat de crematie heeft plaatsgevonden begint de overgangsperiode van 49 dagen, ook wel 'bardo' genoemd. Maximaal zeven weken na het overlijden, vindt het bewustzijn een nieuwe levensvorm.
In deze periode worden er verschillende rituelen gehouden die de overledene moeten helpen bij het vinden van de verlichting. Meestal zijn dit lichtceremonies, zuiveringsrituelen, voedseloffers en worden er ook meditaties gehouden.
Ook wordt er tijdens deze 49-dagen tellende periode wekelijks gebeden.

Meditatie belangrijker dan bidden

Meditatie is binnen het boeddhisme belangrijk om de geest in de periode van de wedergeboorte de goede richting uit te sturen. Daarom is meditatie voor veel boeddhisten veel belangrijker dan het gebed zelf. Bovendien was Boeddha een mens en geen God, hierdoor wordt mediteren boven bidden verkozen. 

De boeddhistische uitvaart: de verschillen per stroming

Zoals we eerder al vertelden bestaan er verschillende boeddhistische stromingen. Er bestaat dan ook niet zoiets als één boeddhistisch uitvaartritueel, de gebruiken durven verschillen afhankelijk van de stroming. Zo dragen nabestaanden bij de ene boeddhistische uitvaart witte kleding en bij de andere donkere kleding. Ben je uitgenodigd voor een boeddhistische uitvaart en vraag je je af wat er van jou wordt verwacht, bijvoorbeeld op het gebied van kleding? Kleine tip: vraag het even na bij de betrokken begrafenisondernemer of bij een direct familielid.