Javanen hebben vanuit hun traditie, hun adat, meegekregen om de leden van hun familie en samenleving te gedenken gedurende een periode van drie jaren. Op de duizendste dag wordt de grootste en uitgebreidste slametan georganiseerd, waarbij net als op de andere slametans er voor gegaan wordt in het (hoog) Javaans en er gelezen wordt uit heilige boeken. Zo tonen zij respect aan de overledenen. Na duizend dagen sluiten zij de rouwperiode af en pakken zij het leven weer op.
Slametan, een gemeenschappelijk ceremonieel rituele feestmaaltijd
Vroeger op Java, en later in Suriname, woonden zij dicht bij elkaar. In de kampong. Als zij de bekende drum hoorden… met die specifieke ritme wisten zij… er is iemand overleden uit het dorp! Layat layat…iemand riep luidkeels de naam van de overledene en de tijd van de begrafenis. Hij liep of fietste langs alle huizen. Iedereen moest het weten. Zodra men het bericht hoorde ging men gelijk naar het huis van de overledene. De vrouwen namen rijst, olie, uien of kokos mee. Zij gingen samen koken. De mannen namen hun gereedschappen mee. Zij gingen het graf delven of de tent voor de slametan bouwen. De mannen hielpen ook bij het wassen en afleggen van de overledene. Volgens vaste voorschriften werd de overledene met zeven soorten water gebaad en gereinigd en in katoenen doeken gewikkeld. Alles gebeurde onder gebed en begeleiding van een voorganger, een kaum.
Geel gekleurd rijst, bloemen en muntgeld
De kinderen of kleinkinderen maken zwaaiende bewegingen met een houwer en lopen van het huis richting de poort. Zij banen daarbij de weg voor de overledene om naar de laatste rustplaats te vertrekken. Geel gekleurd rijst, bloemen en muntgeld worden gestrooid. Niets, zelfs geen aardse goederen, houden de ziel tegen om te vertrekken. De mannen dragen de kist op hun schouders en de bloemenslingers die over de kist hangen, wiegen zacht mee, terwijl zij naar de begraafplaats lopen. Vaak is die dichtbij het dorp. De mannen hebben bij het graven al toestemming gevraagd aan moeder en vader aarde en aan de andere overledenen die in de buurt begraven liggen om te mogen graven. Volgens vast ritueel wordt de kist opengebroken, de overledene in een specifieke houding op de bolletjes, gemaakt van aarde, geplaatst en het laatste gebed wordt uitgesproken. De voorganger heeft reeds het gebed in de oren gefluisterd van de overledene; het gebed dat de overledene als eerste zal worden gevraagd bij de hemelpoort. Het graf wordt gesloten en alle deelnemers gooien een handjevol aarde in het gat. Als afscheid. De mannen lopen naar huis. De vrouwen zijn ondertussen aan het koken. De mannen nemen een bad en spoeden zich terug naar het huis van de overledene.
De eerste religieuze bijeenkomst
Na de begrafenis begint de eerste religieuze bijeenkomst, de slametan. Na het voorlezen uit de heilige boeken, wordt het eten uitgedeeld in bananenbladen. De mannen nemen enkele happen van het eten tijdens de slametan. Daarna vouwen ze het blad, met het restant eten, weer op en nemen deze mee naar huis. Thuis eten zij het eten samen met hun gezin op. De nabestaanden hebben gedurende duizend dagen nog een aantal slametans te organiseren. Zij kunnen er voor kiezen het klein te houden. De laatste en afsluitende slametan wordt wel groots gevierd. Een ieder komt om voor de laatste keer respect te tonen aan de overledene en vaak wordt er een lam geslacht of duiven losgelaten. In ieder geval zal er een grafsteen worden geplaatst, indien dat nog niet gebeurd is.
Geestelijke ondersteuning en fysieke troost
Door deze afgebakende rouwperiode krijgen de nabestaanden niet alleen de kans om te rouwen, maar ook de tijd om te wennen aan een leven zonder de overledene en diens bijdrage in het gezin en samenleving. De slametans geven niet alleen een geestelijke ondersteuning, maar ook fysieke troost dat de persoon gewenst en geliefd genoeg was dat een ieder de slametans wenst bij te wonen.
Reacties (9)